Een deontologische code is een van de instrumenten om te werken aan de integriteit van de bestuursorganen van een lokaal bestuur. Integriteit gaat er in de kern om dat het lokaal bestuur zich op zo’n manier organiseert dat haar mandatarissen tot beslissingen komen die zowel zuiver als zorgvuldig zijn. De code heeft tot doel goedbedoelende maar feilbare mandatarissen te beschermen, door helderheid te bieden op bepaalde wettelijke vereisten behorende bij een zuivere uitvoering van het ambt. En door gedeelde fatsoensnormen voor de raden van het lokaal bestuur uit te schrijven, zodat men samen het goed bestuur in de eigen gemeente kan bevorderen en het vertrouwen in het lokaal bestuur kan versterken. De code heeft dus expliciet als doel een positieve bijdrage te leveren aan de integriteit en de kwaliteit van het lokaal bestuur.
Met alleen deontologische gedragsregels schieten we echter te kort om de integriteit van het lokaal bestuur werkelijk te bevorderen. Deze gedragsregels beschrijven wat ook wel de ondergrens van integriteit wordt genoemd. De code is dus een noodzakelijke, maar nog niet voldoende voorwaarde voor een integer bestuur. Noodzakelijk, omdat niets menselijks een mandataris vreemd is. Ook de mandataris is feilbaar en kan per ongeluk of tegen beter weten in, in de fout gaan (onder de ondergrens belanden). Niet voldoende, aangezien een goede mandataris meer is dan een vertegenwoordiger of bestuurder die binnen de lijntjes kleurt. Uiteindelijk verwacht de burger dat politiek en bestuur leiden tot zorgvuldige keuzes ten behoeve van het algemeen belang, de ‘bovengrens’ van integriteit.
Het doel van een deontologische code is in principe tweeledig:
- de code geeft een beeld van de vraag ‘waarom’ deontologie voor een lokaal mandataris van groot belang is;
- de code verheldert de gedragsregels die van toepassing zijn op de mandatarissen.
Het eerste deel wordt neergeschreven in deze inleidende tekst. Het tweede deel van de code bevat een opsomming van artikelen met voldoende uitleg en kleuring voor de gemiddelde mandataris.
Sinds 2007 moet iedere gemeenteraad en OCMW-raad een deontologische code hebben. Recent is daar ook een verplichte deontologische commissie bijgekomen. Deze commissie kijkt toe op de naleving en de handhaving van de code.
De deontologische commissie is een belangrijke toevoeging aan het palet van instrumenten om de integriteit van lokale besturen te bevorderen. De afgelopen (kleine) twee jaar is de commissie in de Vlaamse lokale besturen echter nog niet volledig tot haar recht gekomen. Zij is soms gebruikt als instrument voor politieke afrekeningen of torst in elk geval die perceptie. Ook heeft de oprichting ervan geleid tot een toenemende kwetsbaarheid van de algemeen directeur, een figuur zonder dewelke de naleving en handhaving van deontologie onmogelijk zorgvuldig vorm te geven valt. Het is daarom van belang te wijzen op de positieve functie van de deontologische commissie. Zij is in essentie een instrument voor de bevordering van het lerend en ‘zelfcorrigerend vermogen’ van de lokale politiek. Een goede werking van de commissie kan de verleiding kanaliseren om vermoedens van schendingen via publieke kanalen (de pers, sociale media, tijdens de raadsvergadering) naar buiten te brengen. De commissie biedt de mogelijkheid om het vermoeden eerst in rust en onpartijdig te onderzoeken, vooraleer een oordeel wordt geveld. Dit vraagt om terughoudendheid en vertrouwen van de lokale mandatarissen. De winst is het echter waard: individuele mandatarissen worden niet geschaad door onbewezen aantijgingen en langzaam maar zeker zal het vertrouwen van de burger in de (lokale) politiek dankzij de zorgvuldige afhandeling van vermoedens weer kunnen aansterken.
De in het derde deel van de code gegeven beschrijving van de samenstelling, bevoegdheid en werking van de commissie geeft invulling aan deze uitgangspunten van de commissie: zij is er eerst en vooral ter kanalisering van vermoedens, waardoor individuele mandatarissen beter kunnen worden beschermd en het zelflerend en corrigerend vermogen van de gemeenteraad wordt bevorderd.
De deontologische code voor lokale mandatarissen en het huishoudelijk reglement voor de deontologische commissie werden voorgelegd aan:
- de gemeenteraad (beslissing van 22 mei 2025, gepubliceerd op 23 mei 2025)
- de OCMW-raad (beslissing van 22 mei 2025, gepubliceerd op 23 mei 2025)
Downloads
- Deontologische code voor lokale mandatarissen legislatuur 2025 - 2030.pdf 320,7 Kb
- Huishoudelijk reglement deontologische commissie voor de legislatuur 2025-2030.pdf 85,3 Kb
- 20250522 - GR - Vaststellen van de deontologische code voor lokale mandatarissen voor de legislatuur 2025 - 2030.pdf 290,4 Kb
- 20250522 - GR - Vaststellen van het huishoudelijk reglement voor de deontologische commissie voor de legislatuur 2025-2030.pdf 141,6 Kb
- 20250522 - OR - Vaststellen van de deontologische code voor lokale mandatarissen voor de legislatuur 2025 - 2030.pdf 290 Kb
- 20250522 - OR - Vaststellen van het huishoudelijk reglement voor de deontologische commissie voor de legislatuur 2025-2030.pdf 140,9 Kb